Каспий теңізі

Каспий теңізі - Еуразия құрлығында орналасқан су әлемдегі ең ірі су қоймасы. Жағалау сызығы - 5 970 км, оның 2320 км Қазақстанға тиесілі.

Қазақстан жағалауларына жақын Каспий теңізі аймағы табиғи жағдайға сәйкес екіге бөлінеді: Солтүстік Каспийдің шығыс бөлігі және Орта Каспийдің шығыс бөлігі. Солтүстік Каспийдің шығыс бөлігі таяз, төменгі жағасы және түбінің ұсақ беткейлері бар. Мұнда орташа тереңдік 2 м, ал максималды, Жайық алқабының аймағында 8...10 м құрайды.Түб рельефі аралдар, ойықтар болуы қиындайды. Бұл гидрологиялық режимі континенталды, құрғақ климатта қалыптасатын және Жайық және Еділ өзендерінің ағысымен анықталатын жартылай жабық су айдыны. Ол іс жүзінде Орта Каспий суларының тікелей әсерінен оқшауланған. Орта Каспийдің шығыс бөлігі - терең сулы. Орташа тереңдігі 200 м, ал максималды 700 м дейін жетеді.

Каспий теңізі және оның су айдыны Каспий маңы елдері, оның ішінде Қазақстан экономикасы үшін үлкен маңызға ие. Бұл жер қойнауында әр түрлі флора мен фаунасы бар бірегей су қоймасы, оның ішінде көмірсутектердің айтарлықтай қоры шоғырланған. Жағалау аймағындағы әлеуметтік-экономикалық дамуға теңіз және жағалау аумағының гидрометеорологиялық режимі, ең алдымен, теңіз деңгейінің жағдайы айтарлықтай әсер етеді.

Каспий теңізінің су деңгейі, тұйық су қоймасы ретінде, теңіз деңгейінің ауытқуларына қарағанда, айтарлықтай ұзақ мерзімді, жылдық және маусымдық ауытқуларға ұшырайды.

Каспий теңізін гидрометеорологиялық тұрғыдан зерртеу басқармасы

Негізгі міндеттер:

• Каспий теңізінің қазақстандық секторының гидрометеорологиялық мониторингін ұйымдастыру және жүргізу бойынша нұсқаулық жасау.
• Теңізді болжау әдістері мен нормативтік құжаттарды әзірлеу.
• Қысқа мерзімді, орта мерзімді, мамандандырылған теңіздік болжамдарды, сондай-ақ Каспий теңізінің деңгейінің ауытқуының ұзақ мерзімді болжамдарын, Каспий теңізіндегі шоғырлану-қуғындау құбылыстары мен мұз жағдайларын зерттеу.
• Каспий теңізі мен Каспий теңізі маңы аумағының негізгі гидрометеорологиялық сипаттамалары туралы жедел деректер базасын алу және жүргізу.
• Каспий теңізі мен Каспий теңізінің гидрометеорологиялық мәселелері бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау.
• Каспий теңізі проблемалары бойынша халықаралық жобаларға қатысу.

Қолданылатын әдістер:

Беттік деңгей мен желдің ағындарын есептеу Каспий теңізінің жағдайына бейімделген MIKE 21 Дат технологиясының көмегімен жүзеге асырылады, бұл жел өрісі мен атмосфералық қысымның сандық болжамдарының негізінде, Еуропалық Орташа диапазонды ауа райы болжамымен (Ұлыбритания) лицензиялық келісімге сәйкес алынған және Қазақстан станцияларынан және мемлекетаралық алмасу бекеттері мен станцияларынан келетін мәлеметтерге сәйкес.

Толқындық ортаны болжау толқындарды болжаудың статистикалық әдісін, сондай-ақ Каспий теңізінің жағдайына бейімделген SWAN толқындық спектрлік моделінің негізінде жүзеге асырылады. Кіріс параметрлері ретінде Еуропаның орташа диапазонды ауа-райын болжау орталығынан алынған мәліметтер алынған.

Шоғырлану-қуғындау жағдайлардың болжамы қауіптіліктің өлшемдеріне негізделеді.

Гидрометеорологиялық режимді зерттеу дәстүрлі статистикалық және гидрологиялық әдістерді қолдана отырып жүргізіледі.

Өнімдер:

• Тапсырыс берушінің өтініші бойынша кестелік және графикалық түрде 120 сағаттқа дейінгі Каспий теңізі деңгейіндегі сағаттық ауытқулардың болжамдары кез-келген аймақ үшін.
• Кестелік немесе графикалық түрде Каспий теңізінің әртүрлі учаскелеріне арналған толқындық болжамдар;
• Каспий теңізінің апталық бюллетені. Онда әр түрлі нүктелердегі 5 күндік теңіз деңгейінің болжамы, судың максималды, минималды, орташа деңгейі және болжамды кезеңдегі теңіз деңгейінің графигі, сонымен қатар олардың орналасуы мен мерзімдері көрсетілген шоғырлану-қуғындау құбылыстарының болжамдары кіреді. Қыста Каспий теңізіндегі мұз жағдайының сипаттамасы. Бюллетеньде NOAA немесе MODIS станциясынан алынған спутниктік сурет бар. Алдыңғы кезеңдегі су бетінің жағдайы сипатталған;
• Каспий теңізіндегі апталық толқындану бюллетені. Толқындардың биіктігі мен кезеңінің болжамын, сонымен қатар Каспий теңізінің әртүрлі бөліктеріндегі желдің жылдамдығы мен бағытын қамтиды;
• Каспий теңізіндегі апта сайынғы мұзды зерттеу. Спутниктік сурет, жалпы сипаттама және Ресейлік және Қазақстандық станциялар мен посттарға сәйкес мұз режимінің негізгі элементтері көрсетілген кесте орналастырылған.
• Гидрометеорологиялық режим туралы ақпарат (теңіз деңгейі, толқындар, мұз жағдайлары, су мен ауа температурасы, ағымдар, жел);
• Каспий теңізінің гидрометеорологиялық режимінің негізгі элементтерінің ықтималды сипаттамалары;
• Каспий теңізінің Қазақстандық секторының әр түрлі аймақтарындағы және ірі порттардағы жағдайды зерттеу нәтижелері.

Болжамдау нүктелерінің саны және олардың орналасуы тапсырыс берушінің қалауы бойынша өзгеруі мүмкін.

Кадрлық әлеует

         Басқарма құрамы Каспий проблемасы бойынша пәнаралық зерттеулерде, оның ішінде электронды картада, гидрометеорологиялық зерттеулерде, Каспий теңізінің жағалауындағы толқулар мен су басу процестерін модельдеуде көп жылдық тәжірибеге ие. Мамандар гидродинамикалық процестерді бақылау және модельдеу бойынша Дания гидравликалық институтында тағылымдамадан өтті, сонымен қатар ӘМҰ, ЮНЕСКО, ХОК және басқа орталықтардың оқу орталықтарында біліктіліктерін арттырды. Басқармада PhD дәрежесі бар екі маман, РМГМУ ( Санкт-Петербург, Ресей) және әл-Фараби атындағы ҚазҰУ (Алматы, Қазақстан) екі маман білім алуда. Басқарманы «геоэкология» мамандығы бойынша география ғылымдарының кандидаты басқарады.